Οι ευχές σας

Το "ό,τι καλό επιθυμείς" το θυμάμαι να με συνοδεύει από τα αγνά χρόνια της προσχολικής ηλικίας. Το εκτόξευε κατά κόρον η μάνα μου σε γιορτές τρίτων, αλλά και στις δικές μας. Το τελετουργικό είχε ως εξής: αρχικά μας πλησίαζε, το πρόσωπό της έλαμπε, στο στόμα της σχηματιζότανε ένα καλοκάγαθο χαμόγελο, έπειτα το στόμα της άνοιγε χωρίς όμως να χαλάσει το χαμόγελο για να μας πει "Χρόνια Πολλά!", ύστερα μας έσφιγγε το χέρι ενώ ταυτόχρονα μας ασπαζότανε. Στο τέλος μας ευχότανε ό,τι καλό επιθυμούμε συνοδευόμενο από ευχές για επιτυχία σε κάποιον σκοπό ή στόχο που μας απασχολούσε εκείνη την περίοδο.

Θυμάμαι μάλιστα πως το είχα φιλοσοφήσει ακροθιγώς και είχα φτάσει στο συμπέρασμα πως είναι πολύ ορθή αυτή τη διάκριση μεταξύ των ευχών "ό,τι καλό επιθυμείς" και του σκέτου "ό,τι επιθυμείς" που προτιμούσαν άλλοι, γιατί άλλο να εύχεσαι ο εορτάζων να έχει "ό,τι επιθυμεί" -ευχή που δίνει έμφαση στο "ό,τι" και μέσα σε αυτό το γενικό και αόριστο "ό,τι" δύναται να περικλείονται και καλά και κακά πράγματα- και άλλο να εύχεσαι να έχει "ό,τι καλό επιθυμεί" -δίνοντας έμφαση στο "καλό" αποκλείοντας επομένως αυθωρεί οτιδήποτε κακό μπορεί κρυφά να παρεισφρήσει- έτσι τα πράγματα αλλάζουν, αμέσως αποτάσσεις αποπάνω σου οιανδήποτε ευθύνη από μελλοντικό κακό (και όπου κακό με όρους δικούς σου) που ίσως πέτυχε ο εορτάζοντας, επηρεαζόμενος από την σκοτεινή πλευρά της ευχής.

Μα είναι έτσι; Αρκεί να περιορίσεις το εύρος της ευχής σου για να καλυφθείς; Και αν πάλι ναι, γιατί να το επιδιώξεις; Μήπως βάζουμε περιορισμούς στους εαυτούς μας και κατά συνέπεια στον πολιτισμό μας; Το καλό και το κακό είναι τόσο σχετιστικές έννοιες που ακόμα και η απόλυτη αναφορά τους μέσα σε ένα πλαίσιο, σε οποιοδήποτε πλαίσιο, σε ένα ευχολογικό πλαίσιο, δεν καταφέρνει τίποτα. Το καλό, έτσι γενικά και αόριστα, είναι μια ηθικότητα. Η μάνα μου μπορεί να μου ευχόταν (να έχω) "ό,τι καλό επιθυμώ", δίνοντας μου έτσι την ψευδαίσθηση ότι μπροστά μου ανοίγεται ένα τεράστιο εύρος δυνατοτήτων, μια πλατειά γκάμα πραγμάτων που νομιμοποιούμαι να θέλω να αποκτήσω, αλλά στην πραγματικότητα μου ευχόταν (και μου εύχεται) 2-3 πολύ συγκεκριμένα πράγματα από μία τελείως δικιά της ηθική λίστα, προσωπική και απολύτως περιοριστική. Να πάρω το πτυχίο, να βρω δουλειά, να παντρευτώ, να κάνω παιδιά, να είμαι καλός άνθρωπος. Και πάνω-κάτω με αυτή τη σειρά.

Εγώ από την άλλη πάλι, θα μπορούσα να το εκλάβω τελείως διαφορετικά και να θεωρήσω το "ό,τι καλό επιθυμώ" κάτι πιο προσωπικό, να το φέρω στα μέτρα μου, να το ευθυγραμμίσω με τη δική μου πραγματικότητα και στοχολογία, με τις δικές μου φιλοδοξίες, μα ακόμα κι έτσι να 'ναι και πάλι βρίσκομαι εγκλωβισμένος μέσα στο καλό και στην ηθικότητα που αυτή (η μάνα μου) μου φόρεσε. Άκόμα και την πρόθεση να έχω δηλαδή, ακούγοντας την ευχή της, δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου να επιδιώκει περισσότερες γκόμενες φερ' ειπείν, γιατί γνωρίζω ότι αυτό δεν είναι κάτι που αυτή εγκρίνει. Επομένως βρισκόμαστε όλοι σε μία κατάσταση φαινομενικής αρμονίας όπου ευχόμαστε συγκαταβατικά ο ένας στον άλλον ευτυχή πράγματα, μα στην πραγματικότητα υποννοούμε τελείως διαφορετικά, μερικώς ανεπιθύμητα και άλλες φορές αδιάφορα ή εντελώς κοινότοπα, μιας και η θεώρηση του καλού του ενός σπάνια ταυτίζεται με την αντίστοιχη θεώρηση του καλού του άλλου. Έτσι οι ευχές μας αλληλοαναιρούνται.

Το ευχολόγιο εντάσσεται σε ένα καθαρά εθιμοτυπικό τυπολόγιο και τελικά μάλλον εκφράζει τις βουλές του ίδιου του ευχοπομπού και όχι αυτές του ευχοδέκτη. Ουσιαστικά καμία διαφορά δεν παίζει στη ζωή μας το ευχολογικό αλισβερίσι, από την άλλη βέβαια, δεν αμφισβητώ πλήρως αυτή την αόριστη ενεργειακή θεωρία όπου τα καλά vibes και η θετική αύρα έχουν ευεργετική επίπτωση στις ζωές μας. Ίσως κάπου εκεί εντάσσονται και οι ευχές, ενταγμένες όμως πλήρως στο εκάστοτε πολιτισμικό πλαίσιο, δείχνοντας τάσεις και απηχώντας κοινωνικές νόρμες. Γι' αυτό το λόγο, παρόλο που διαφορά μεγάλη δεν θα δούμε, μέσω της εκφοράς αυτών διαφαίνονται κάποια στοιχεία για τον τρόπο που είναι δομημένος ο πολιτισμός μας, γεγονός θεμιτό. Όπως επίσης θεμιτό και κατ' εμέ καθόλα επιθμητό είναι να αφήσουμε κατά μέρους τα καλά και τα κακά, να φανούμε γαλαντόμοι και υπεράνω στις ευχές μας και να αφεθούμε επιτέλους σε αυτήν καταραμένη την ηδυπάθεια που τόσο πολύ αρεσκόμαστε να αναθεματίζουμε.