Έτσι ξεκινάει (όπως μπορείτε να δείτε και στην επισυναπτόμενη φωτογραφία) ένα γράμμα προς την αγαπημένη του, ο Τζέιμς Τζόις, ένα από τα πολλά γράμματα που εμπεριέχονται στο βιβλίο "Γράμματα στη Νόρα" που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη το περασμένο καλοκαίρι. Τότε είχα προβληματιστεί για το κατά πόσο είναι μεμπτό, όχι τόσο το κομμάτι της εμπορικής εκμετάλλευσης, αλλά όσο το καθαυτό ξεσκέπασμα της ερωτικής κάψας (και συνεκδοχικά των προσωπικών δεδομένων) ενός ανθρώπου· μια ονοματισμένη κάψα που ο ίδιος ποτέ δεν επέλεξε ονοματισμένα να κοινοποιήσει. Γιατί μπορεί ο πόθος του Τζόις για την Νόρα να ήταν απερίφραστα γνωστός στον περίγυρό του και η υποψία αυτού του πόθου (ή πιο ορθά η υποψία ύπαρξης μιας κάποιας μούσας που ευθύνεται για τον πόθο αυτόν) έκδηλη στους απανταχού αναγνώστες του μέσω των έργων του, μα η ονοματεπώνυμη απόδοση του ίμερου σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο δεν φαίνεται να άνηκε στην δεδηλωμένη πρόθεση του Τζόις. Ο Τζόις ως συγγραφέας εξωτερίκευσε συνειδητά τον εσωτερικό του κόσμο κεκαλυμμένα ως γραφιάς και έγινε γνωστός γι' αυτό, εκτέθηκε, δεν κρύφτηκε, παρά μόνο τόσο, όσο ο ίδιος επέλεξε να κρυφτεί. Ο Τζόις ως εραστής όμως, ως άνθρωπος, αποφάσισε να κρατήσει τις επιστολές του προς την Νόρα κρυφές, ίσως όχι κρυφές, ίσως ορθότερα ιδιωτικές, όχι γιατί δεν τον εξέφραζαν, όχι γιατί όπως άλλοι (λ.χ. ο Καβάφης) τις θεώρησε υποδεέστερα πονήματα κατατάσσοντάς τα ανάξια και αυθωρεί ως αποκηρυγμένα, για τον Τζόις νομίζω δεν αποτελούσε ζήτημα τι θα περάσει από την επιφάνεια της ανυποληψίας, τι θα αναδυθεί, μπορεί να μην το είχε σκεφτεί καν· για τον Τζόις ο Οδυσσέας ήταν ένα ολοκληρωμένο έργο, ένα δημιούργημα που πέρασε κατά σειρά από τα στάδια της σύλληψης, της συγγραφής, της διόρθωσης, της έκδοσης, της προβολής, της ενσυνείδητης δημοσιοποίησης· για τον Τζόις τα γράμματα προς τη Νόρα όμως, προορίζονταν για εσωτερική κατανάλωση.
Συνεπώς, μήπως δεν είναι θεμιτό; Μήπως είναι επιλήψιμο, μήπως δεν θα 'πρεπε να δωθεί έγκριση για την έκδοση των γραμμάτων του, αλλά και χώρια από την εξέταση της συγκεκριμένης μόνο περίπτωσης, μήπως σκαλίζοντας παρελθόντα δημόσιων περσόνων, πέρα από την προσβολή της ιδιωτικότητάς τους, θίγεται και η διόλου εξισωτική κατάταξη των ανθρώπων μέσα σε μια κοινωνία, γιατί ποιος χέστηκε να δημοσιοποιήσει τα βουκολικά γράμματα ενός χωρικού προς την αγαπημένη του, μόνο ο Τζόις και ο Χέμινγουεϊ μας νοιάζει, δεν είναι άδικο αυτό, ακόμα και στην κατάφωρη και παντοιοτρόπως παραβίαση της ιδιωτικής ζωής και πάλι οι άσημοι, θύματα διακρίσεων πέφτουν. Γιατί εκείνη τη στιγμή ο χωρικός, συγγραφέας είναι, να πάνε να γαμηθούνε οι προθεσμιακοί, από τη στιγμή που ο χωρικός εμπρόθετα αποφάσισε να καταγράψει τον πόθο του, τότε τέχνη είναι. Άραγε πού τελειώνει ο συγγραφέας και πού αρχίζει ο άνθρωπος; Γιατί αν σύρω σαδιστικά αυτή τη συλλογιστική ένα βήμα παραπέρα, ακόμα και στην περίπτωση που εσύ, ξεαραχνιάζοντας μια αραχνιασμένη σοφίτα, βρεις ένα μάτσο δέματα του προπάππου σου και τα διαβάσεις και τα συγκινηθείς, είναι σωστό να τα κοινοποιήσεις κατά το δοκούν, είναι σωστό να ξεσκάβεις την προσωπική ζωή του χωρικού, του Τζόις, του οποιοδήποτε Τζόις, του οποιοδήποτε συγγραφέα, του οποιοδήποτε μη συγγραφέα, της οποιαδήποτε περσόνας, του οποιουδήποτε και να τον παραδίδεις σε έναν εκδοτικό οίκο ή σε οποιοδήποτε κοινό απροστάτευτο, ξεβράκωτο ή τέλος πάντων για να γενικεύσω και να το αναγάγω σε έναν τελολογικό ηθικό προβληματισμό, είναι ηθικό ερωτικής και προσωπικής φύσεως γράμματα ενός ανθρώπου που ποτέ δεν σκόπευε να τα εμφανίσει στη δημόσια σφαίρα, να τυγχάνουν προσοχής άλλων πέρα από αυτής του μοναδικού παραλήπτη;
Δεν ξέρω ποιος έδωσε την άδεια, για να εκδοθούν τα γράμματα αυτά, δεν έχει σημασία άλλωστε να εξετάσουμε αν οι κληρονόμοι του ήταν παραδόπιστοι, ούτε θα είχε μια κάποια σημασία αν η δημοσιότητά τους έβρισκε υποθετικά τον Τζόις σύμφωνο. Γιατί το ζήτημα δεν είναι η καταδίκη του οπορτονουνισμού που διατρέχει πιθανώς την εκμετάλλευση της πνευματικής ιδιοκτησίας του Τζόις από τους απογόνους του, αλλά ούτε το κατά πόσο ο Τζόις (μεμονωμένα) είχε προφανή σκοπό (που δεν είχε, στο κάτω-κάτω νομίζω μόνο κάποιος υστερόβουλος ναρκισσιστής θα λειτουργούσε κατά αυτόν τον τρόπο) τα γράμματά του κάποια στιγμή να δουν τα φώτα της δημοσιότητας. Το αντικείμενο της συζήτησης εδώ είναι αν και κατά πόσο τα γράμματα αυτά έχουν αξία, έχουν σημασία, έχουν κοινωνικοϊστορική σημαντικότητα. Και φρονώ πως έχουν, έχουν απ' τη στιγμή που γράφτηκαν, άλλωστε τα γραπτά μένουν και είναι η κοινή παραδοχή αυτό, άλλωστε απ' τη στιγμή που από καιρό έχει πεθάνει και αυτός και η Νόρα, τα γράμματα όσο χυδαία και να είναι (που δεν είναι, τουναντίον είναι ερωτικά, αισθαντικά, ερεθιστικά, υπέροχα, αληθινά), έχουν αποπλαισιωθεί από το στενό ιδιωτικό πλαίσιο και δεν προσβάλλουν ούτε αυτόν, ούτε το έργο του. Είναι μνημεία, αποτελούν μια άλλη, συμπληρωματική ανάγνωση ενός ανθρώπου, αποτελούν μια αφτιασίδωτη ερωτική ωδή και όχι μια τέλεια, υπολογισμένη μέχρι το τελευταίο κόμμα, πράξη συγγραφική. Μάθαμε δηλαδή κάτι περισσότερο όχι για τον συγγραφέα, μα για τον άνθρωπο Τζόις, για τον άνθρωπο γενικότερα. Έστω και από την κλειδαρότρυπα.
Κλειδαρότρυπες που σήμερα έχουμε λησμονήσει θαρρώ. Καθότι σήμερα με τα σόσιαλ μίντια ξέρουμε (αν και δεν νομίζω πως το έχουμε χωνέψει απόλυτα) ότι εκτός από μερικές -και αν αναλογιστούμε την υπόθεση Σνόουντεν τότε μονάχα μένουν λίγες- ιδιωτικές συζητήσεις, τα υπόλοιπα, άσχετα αν δεν νοιάζεται μάλλον κανείς, είναι άκρυφα υπό το φως του ιντερνετικού ηλίου. Τι θα γίνουνε όμως ακόμα κι αυτά τα λίγα άκρυφα; Δεν είναι μνημεία αυτά; Δεν είναι σημαντικά; Και μιλώ για τα ηλεγράμματα που έχω στείλει και λάβει, που έχουμε στείλει και λάβει, τις συζητήσεις, τις χαρές, τον καημό και τον ανίδωτο πόνο που είναι καταδικασμένος και κωδικοποιημένος με 0 ή 1, δεν διακατέχομαι από αλγολαγνεία, δεν είμαι μαζοχιστής, δεν νιώθω τόσο ασφαλής, τόσο υπεράνω, σίγουρος δεν είμαι, δεν είμαι έμπλεος αυτοπεποίθησης, μιας τέτοιας εξωστρέφειας, για να έρχομαι να διατείνομαι, ότι μόλις πεθάνω θέλω κάποιος να μπει στο προσωπικό μου ηλεταχυδρομείο και να το κάνει φύλλο και φτερό, όχι προς Θεού. Ούτε θεωρώ πώς όλα πρέπει να βγαίνουν στην φόρα, δεν είναι αυτοσκοπός η δημοσιοποίηση, μα μόνο ρωμαντικά δείτε το· τα λυπάμαι αυτά τα γραφτά που ξεγραμμένα είναι, που δέσμια της αφάνειας είναι, που ακόμα κι εμείς οι ίδιοι, μαθημένοι στην απέραντη και διαδεδομένη συμπυκνωμένη χωρητικότητα που μας χαρίζει το διαδίκτυο, τα λησμονούμε πεισματικά, σημαντικά γράμματα τα οποία όμως εμείς συντάξαμε, τα οποία αν από χαρτί ήτανε, σαν κόρη οφθαλμού ίσως τα φυλάγαμε, όπως τα φύλαξε η Νόρα, όπως τα φύλαξαν τόσοι και τόσοι απόγονοί μας, για να 'ρθουμε μεις με συγκίνηση να τα διαβάσουμε έπειτα, καταλαμβανόμενοι από μια χίπστερ έκσταση λόγω της ανακάλυψης σε κάποιο σκονισμένο μπαούλο. Θα ήθελα κάποια από αυτά να μη χαθούν. Αλλά δύσκολο είναι, όχι αδύνατο, απλά δύσκολο, μιας και η (τουλάχιστον δικιά μου) αδυναμία ξεσκαρταρίσματος στην παρούσα, καθιστά ανέφικτη την πρόκριση και κοινοποίηση έστω μερικών δεκάδων από τα χιλιάδες μέιλ που στοιβαγμένα είναι δίχως κατηγοριοποίηση και ιεράρχηση μέσα στο κονιορτοβριθές ηλεκτρονικό ταχυδρομείο μου.
Μα για το κινητό μου δεν ισχύει αυτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου