Ποιος είναι ο θρασύς άνθρωπος που επεμβαίνει στα έργα του Μονέ και του Πικάσο; Αυτός που δουλεύει νύχτα, σαν τον κλέφτη, αλλά βγάζει μισό εκατομμύριο ευρώ για την πλάκα του; Αυτός που ορίζει το αντισυμβατικό, αλλά δεν θα έλεγε όχι σε ένα Oscar; Πολλές ακόμη ερωτήσεις μπορούμε να κάνουμε για τον ευφυέστερο graffiti artist της εποχής μας, αλλά απάντηση για την ταυτότητά του δεν θα πάρουμε, τουλάχιστον κάποια σαφέστερη από το λακωνικό «ο Banksy».
Μήπως, όμως, έχουν σημασία τα στοιχεία του διαβατηρίου του; Ο Άγγλος καλλιτέχνης του δρόμου εκμεταλλεύεται την ανωνυμία για να αναδείξει την τεχνοτροπία του, που έχει αναχθεί σε μύθο. Τον έχουν ονομάσει «προβοκάτορα της κουλτούρας του δρόμου» και «σύγχρονο αντάρτη των πόλεων», αν και ο ίδιος χαρακτηρίζει τον εαυτό του «ποιοτικό βάνδαλο». Ακόμη και ο λιγότερο σχετικός με τις τάσεις της τέχνης σίγουρα θα έχει δει κάποιον από τους αρουραίους του Banksy ή έστω κάποια σατιρική εικόνα της Βασίλισσας Ελισάβετ, βγαλμένη από την φαντασία και την ευρηματικότητα του ανθρώπου-φάντασμα.
Όπως τα φαντάσματα, άλλωστε, και ο Banksy βγαίνει τα μεσάνυχτα, ζωσμένος με τα στένσιλ εργαλεία του, τις μπογιές του και μπόλικο θράσος, και αποτυπώνει πάνω σε «τυχερούς» τοίχους αυτό που έχει αποκληθεί έκφραση αντι-ρατσισμού, αντι-καπιταλισμού, αντι-εξουσιασμού, υπαρξισμού και πολλά άλλα που αρχίζουν από αντί ή τελειώνουν σε «-ισμού». Η αρχή έγινε στην Βρετανία και σύντομα οι διαβάτες σε Λονδίνο, Μάντσεστερ, Λίβερπουλ και Μπράιτον έκαναν λόγο για τις «μουτζούρες» που έκαναν πιο «πιπεράτους» τους αγγλικούς δρόμους. Σειρά είχαν η Νέα Υόρκη, η Βιέννη, ακόμη και η «εμπόλεμη» Παλαιστίνη και η χτυπημένη από τους τυφώνες Νέα Ορλεάνη. Σειρά είχαν επίσης και τα εντάλματα της αστυνομίας, που αναζητά τον Banksy κατηγορώντας τον για έναν ακόμα «-ισμό»: τον βανδαλισμό.
Υπό το καθεστώς αυτής της μυστηριώδους ανωνυμίας, ο Banksy «αγοράζει» πολύτιμο χρόνο και χρήμα, προστατεύοντας ουσιαστικά την τέχνη του από μηνύσεις για βανδαλισμό δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας. Με πολλά εντάλματα σύλληψης να εκκρεμούν σε βάρος του, ο Banksy εξακολουθεί να κρύβεται, σαν καταζητούμενος. Μια οξύμωρη καθημερινότητα για έναν καλλιτέχνη ο οποίος εξακολουθεί να παραμένει άγνωστος μέσω της διασημότητας του.
Ταυτόχρονα, εκδίδοντας τις δημιουργίες του σε ένα από τα πιο ευπώλητα βιβλία τέχνης, το «Wall and Piece», ο Banksy έδειξε ότι δεν υπακούει σε κανένα στερεότυπο. Στην πρώτη σελίδα, εκεί όπου συνήθως αναγράφονται τα πνευματικά δικαιώματα, φιγουράρει η φράση «Copyright is for losers», ενώ στο οπισθόφυλλο αναγράφεται η εξής δήλωση: «Δεν πρόκειται να μας αποσπάσετε κάποια δήλωση για να χρησιμοποιήσετε στο βιβλίο σας». Δια στόματος του εκπροσώπου της Μητροπολιτικής Αστυνομίας.
«Παρά τα όσα λένε», γράφει ο ίδιος ο Banksy στο βιβλίο, «το γκράφιτι δεν είναι η κατώτερη των τεχνών. Μπορεί να χρειαστεί να βγαίνεις κρυφά τα βράδια και να λες ψέματα στην μαμά σου, αλλά είναι στην ουσία μία από τις πιο ειλικρινείς τέχνες που μπορείς να συναντήσεις. Εκτίθεται στους καλύτερους τοίχους που μία πόλη μπορεί να προσφέρει και κανείς δεν αποκλείεται λόγω εισιτηρίου». Και συνεχίζει, δίνοντας το στίγμα του αντικαπιταλιστικού του φλέγματος: «Οι άρχοντες της πόλης δεν μπορούν να καταλάβουν το γκράφιτι, γιατί θεωρούν ότι τίποτα δεν έχει το δικαίωμα να υπάρχει, αν δεν φέρνει κέρδος».
Μα ποιος είναι τέλος πάντων;
Δύο είναι οι επικρατούσες θεωρίες σχετικά με την πραγματική ταυτότητα του Banksy: η βρετανική «Μail on Sunday» ισχυρίζεται ότι πρόκειται για τον Robin Gunningham, έναν 35χρονο κάτοικο του Μπρίστολ. Σύμφωνα με την εφημερίδα οποία μάλιστα ισχυρίζεται ότι τον φωτογράφισε επί το έργον στην Τζαμάικα το 2004, ο Banksy προέρχεται από τη μεσοαστική τάξη και ήλθε σε ρήξη με την εύπορη οικογένειά του προκειμένου να ακολουθήσει τον ταπεινό δρόμο της τέχνης του δρόμου. Το ΒΒC συμφωνεί με τη «Μail» όσον αφορά την ηλικία και τον τόπο καταγωγής του, αλλά ισχυρίζεται ότι το πραγματικό του όνομα είναι Robin Banks (εξ ου και το ψευδώνυμο «Banksy»).
Δείγματα της επιτυχίας του δεν είναι μόνο οι πωλήσεις των τυπωμένων δημιουργιών του (η Angelina Jolie «χτύπησε» έναν Banksy για μισό εκατομμύριο δολάρια, ενώ η Christina Aguilera αγόρασε μία «Λεσβία Βασίλισσα» για το ποσό των 50.000 λιρών). Ούτε το γεγονός ότι ήδη έχουν παρουσιαστεί ανά την υφήλιο πολλοί που πλαστογραφούν την δουλειά του και χρησιμοποιούν το όνομά του. Σύντομα, οι κριτικοί τέχνης έδωσαν στο φαινόμενο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος στην underground σκηνή του street art το όνομα «The Banksy effect». Ο μύθος του έχει φτάσει πολλούς στο σημείο να επινοούν θεωρίες, όπως ότι το φετίχ του να σχεδιάζει αρουραίους (rat) είναι ένα παιχνίδι αναγραμματισμού της λέξης art. «Τους αρουραίους τους μισούν και τους κυνηγούν, αλλά εκείνοι ζουν ανάμεσά μας, σε σιωπηλή απόγνωση. Αν είσαι βρώμικος, άσημος και δεν σε αγαπάει κανείς, τότε οι αρουραίοι αποτελούν για σένα ένα πρότυπο ζωής» υποστηρίζει ο Banksy, φανερά πληγωμένος από το γεγονός ότι έγινε γνωστός αμέσως μόλις αποφάσισε να αποκτήσει ψευδώνυμο και να κινηθεί... υπογείως, όπως το αγαπημένο του τρωκτικό. «Κανείς δεν έδινε σημασία σε αυτά που έλεγα, ώσπου έπαψαν να γνωρίζουν ποιος είμαι» λέει με νόημα.
Και γιατί τον αναφέρω εγώ τώρα; Μετά από όλο αυτό το hype γύρω από το όνομά του, ένας ερασιτέχνης κινηματογραφιστής και καλλιτέχνης του Los Angeles, ο Thierry Guetta, συνέλαβε το μεγάλο σχέδιο: Θα πλησίαζε τον Banksy, θα τον έκανε φίλο του, και θα τραβούσε το πιο περιζήτητο ντοκιμαντέρ της χρονιάς με το είδωλό του σε δράση. Δεν είχε υπολογίσει, όμως, την ευφυία του Banksy, ο οποίος αντέστρεψε το σχέδιο και κράτησε ο ίδιος την κάμερα, βάζοντας τον Guetta να σχεδιάζει στους τοίχους του LA. Ο Guetta, αφού καταφέρνει να γνωρίσει το είδωλό του, ύστερα από ενθάρρυνση του ίδιου του Banksy γίνεται και αυτός καλλιτέχνης του δρόμου με το ψευδώνυμο «Μr. Βrainwash» (πλύση εγκεφάλου). Στο ντοκιμαντέρ εμφανίζονται μερικοί από τους πιο διάσημους γκραφιτάδες του κόσμου, καθώς και ο ίδιος ο Banksy, κρυμμένος πάντα στην κουκούλα του και με τη φωνή ψηφιακά αλλοιωμένη. Το «Εxit Τhrough the Gift Shop» κέρδισε τις εντυπώσεις στα μεγαλύτερα κινηματογραφικά φεστιβάλ του κόσμου, ενώ αρκετοί κάνουν λόγο για αλληγορικά στοιχεία στο όλο εγχείρημα, που θέτει την εμπορευματοποίηση της τέχνης στο στόχαστρο.
To Gift Shop είναι φαβορί για Oscar καλύτερου ντοκιμαντέρ. Ο Banksy δεν έχει σκοπό να αποκαλύψει την ταυτότητά του αν νικήσει. Είμαι περίεργος να δω πως θα εμφανιστεί στη σκηνή για να υπερασπιστεί την incognito προσωπικότητα του. Θα δούμε σε λίγες ώρες...
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε την επίσημη ιστοσελίδα του Banksy.
Εδώ το trailer του «Εxit Τhrough the Gift Shop».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου