*γράφοντας για τον Νερούδα του Πάμπλο Λαραΐν.
Ένα απ' τα πιο περιβόητα ποιήματα του Νερούδα, ποίημα που διαβάζεται και κατά τη διάρκεια της ταινίας μάλιστα, και μάλιστα παραπάνω από μία φορές απ' τον ίδιο τον Νερούδα (του Λαραΐν βέβαια τον Νερούδα, τον Λουίς Γκνέκο) χαλαρά ή στιβαρά, με στόμφο ή ψιθυριστά, με θεατρικότητα ή μ' απλότητα, τυγχάνει και μιας απ' τις πιο ωραίες μελοποιημένες απαγγελίες στο γιουτιούμπ. Με Άντι Γκαρσία στην μεταφρασμένη απαγγελία και το θέμα -τι ταιριαστό!- του Ταχυδρόμου στη μουσική υπόκρουση και από κάτω, απ' το βίντεο, ένα σούπερ σχόλιο, πάνω πάνω, πρώτο, που λέει στο περίπου ότι αυτό το ηχητικό (Γκαρσία-Ταχυδρόμος) είναι ωτοργασμικό, δηλαδή ότι ο προαναφερθέν συνδυασμός φέρνει οργασμό στα αυτιά. Κι όσο υπερβολική κι αν είναι αυτή η κατάθεση, αλλά τόσο υπερβολικά πολλές είναι και οι αντανακλάσεις του Νερούδα στη ποπ κουλτούρα: Νερούδα ο κανονικός (πολιτικός ή ποιητικός), Νερούδα ο εξόριστος (Ταχυδρόμος), Νερούδα ο φυγάς (του Λαραΐν), Νερούδα ο ωτοργασμικός (του Άντι Γκαρσία), Νερούδα άλλοι χίλιοι.
Σε αντίθεση με την απαγγελία στο διαδίκτυο, την οποία σχεδόν την ψιθυρίζει ερωτικά στα αυτιά μας, ο καθολικά αντίθετος στον κομμουνισμό και στην επανάσταση της Κούβας και στον Στάλιν, Άντι Γκαρσία, πιθανώς ακόμη γιορτάζει βροντόφωνα τον θάνατο του Κάστρο, πολιτικού σίγουρα πολύ πιο μετριοπαθή απ' τον Στάλιν, ηγέτη που παρεμπιπτόντως ο Νερούδα θαύμαζε επίσης. Είναι ο Νερούδα υπεράνω κριτικής επειδή ήταν και ποιητής και έτυχε να αρέσει στον Άντι; Ή μήπως είναι ο Άντι υποκριτής; Πόσα πρόσωπα δικαιούται να έχει ένας άνθρωπος; Πόσα πρόσωπα υποχρεούται να θαυμάζει ο Γκαρσία; Αποπλαισιώνεται το έργο του ποιητή από τον ίδιο τον ποιητή και αν ναι, αυτό είναι πολιτική θέση ή αθώα επιλογή; Ήταν ο Πικάσο μόνο σουρεαλιστής ζωγράφος; Ήταν ο Λειβαδίτης και ο Νερούδα μόνο ερωτικοί ποιητές; Και αντίστροφα ήταν ο Βάρναλης μόνο κομμουνιστής και στρατευμένος;
Βρισκόμαστε στη Χιλή του 1948. Η αμερικανόφιλη κυβέρνηση του Βιντέλα βγάζει εκτός νόμου το κομμουνιστικό κόμμα, μέλος του οποίου είναι και ο γερουσιαστής Πάμπλο Νερούδα. Ο Νερούδα καταδικάζεται ερήμην και καταζητείται και ο αστυνομικός επιθεωρητής Όσκαρ Πελουσονό αναλαμβάνει την αποστολή να συλλάβει τον ποιητή. Ο Νερούδα προσπαθεί να φύγει από τη χώρα με τη γυναίκα του, αλλά τελικά δεν τα καταφέρνουν και αναγκάζονται να κρυφτούν στην ενδοχώρα. Σε σπίτια κοντινών φίλων ή όχι και τόσο, σε προβλέψιμες κρυψώνες ή σε απόμερα καταφύγια μέσα στο χιόνι, αφήνοντας ίχνη και πυροδοτώντας τον κατατρεγμό, παίζοντας το ποντίκι με τη γάτα, Νερούδα και Πελουσονό αναμετριούνται με τις ανθρώπινες και ηρωικές τους πιθανότητες, αντιστοίχως.
Κυνήγησέ με επιθεωρητή. Ο Λαραΐν ως άλλος Ουγκό, βάζει τον Νερούδα στη θέση του Αγιάννη να τρέχει και να τρέχει και να ξεφεύγει και μέσω της τροχιάς αυτής και της φυγής να ετεροκαθορίζεται και να επαναφεύρει τον εαυτό του, έχοντας τον Πελουσονό ως διώκτη, και κάτι παραπάνω από Ιαβέρη του, από εξάρτηση και ναρκωτικό του, ως νέμεση της κομμουνιστικής ύβρης του.
Κυνήγησέ με προλετάρια. “Σύντροφε”, του λέει μια γυναίκα σε ένα γλέντι, “αν ποτέ πάμε στην κοινωνία που υπόσχεσαι θα ζούμε όλοι πλουσιοπάροχα σαν εσένα ή σαν εμένα που καθαρίζω μια ζωή τα σκατά των αστών;”. Ο Νερούδα απαντά σκυφτά και μουρμουράει κάτι που δεν το πιστεύει.
Κυνήγησέ με ερινύα. Ο Νερούδα δεν παρουσιάζεται επουδενί εξωραϊσμένος. Αντιπροσωπευτικός ή όχι, είναι αληθοφανής. Πολύπλευρος και πολυμορφικός, αυτάρεσκος και ενοχικός, πολιτικός και ποιητικός, έκρυθμος και εσωτερικός, στρατευμένος και αδέσμευτος, συνεπής και αντιφατικός, ατρόμητος και φοβισμένος, Νερούδα και Πελουσονό.
Στο “Νο” του 2012 , o Λαραΐν χρησιμοποιεί τη τεχνική U-matic και δένει αρμονικά το αρχειακό υλικό με το πρωτογενές μυθιστορηματικό, παραδίδοντάς μας ατμόσφαιρα βιντεοκασέτας της δεκαετίας του 80. Εδώ επιλέγει κλασική ψηφιακή φωτογραφία με φίλτρα που παραπέμπουν στη δεκαετία του 40. Μία πολύ ισχνή κριτική που μπορεί να αρθρωθεί εδώ και τη συναντάμε και σε όσες ταινίες καταπιάνονται με την απεικόνιση πιο περασμένων δεκαετιών είναι η με σύγχρονους όρους αψεγάδιαστη αναπαράσταση που εκβιάζεται αναφορικά με το τεχνικό κομμάτι, της φωτογραφίας, των κοστουμιών και πάει λέγοντας. Είναι πάντα τόσο ραφιναρισμένα όλα, τόσο ατσαλάκωτα τα κουστούμια, τόσο ασκόνιστα τα σκηνικά και τόσο καλοφωτισμένη η εικόνα, που το αποτέλεσμα μοιάζει σχεδόν αναληθοφανές. Νοσταλγικό και καλλωπισμένο. Αυτή η εντύπωση ακόμα και αν είναι επιφύλαξη της μειοψηφίας, και ψιλά γράμματα εδώ που τα λέμε, τελικά τροχοπεδεί την κατάβαση του θεατή στη καρδιά του έργου. Το παρελθόν μοιάζει τόσο με πολύ με το βίντατζ παρόν, η χρονολόγηση είναι θολή, η τηλεμεταφορά μερική, το μυαλό σου δεν μπορεί να διεισδύσει στη κινηματογραφική συνθήκη.
Αυτή φυσικά η προβληματική, μαζί και με όποια άνευρα διαλογικά κομμάτια κατά το πρώτο μισό, ναι μεν δημιουργούν μικρές κοιλιές ή παροδικό αποσυντονισμό, αλλά συνιστούν πολύ ευκαταφρόνητα ελαττώματα σε σχέση με τις αρετές της ταινίας. Η μη συμβατική προσέγγιση, το κλείσιμο του ματιού στον φανταστικό ρεαλισμό, η κορύφωση της εξέλιξης της που σημαίνει και τη ταυτόχρονη αποσύνθεσή της, η υπέροχη λειτουργικότητα της επιλογής τόσο των εσωτερικών χώρων (άντρα που παραθέτονται διαστρωματικά ραβαΐσια, οίκοι ανοχής όπου κατέρχεται ο Νερούδα για να συναστραφεί τους αμαρτωλούς, καταφύγια όπου εξυπηρετούν την στροφή του ήρωα προς τη μοναχικότητα και τον αναμορφωτισμό), όσο και εξωτερικών (ιδίως στο ύστερο μέρος της ταινίας, ιδίως στα κατάλευκα μονοπάτια της καταδίωξης, της εξιλέωσης), οι εξαιρετικές ερμηνείες των πρωταγωνιστών, το πολυεπίπεδο σενάριο του Γκιγιέρμο Καλντερόν, όλα συνηγορούν περισσότερο σ' ένα αποκύημα παρά σε μια βιογραφία, σε μια καλλιτεχνική δημιουργία πάνω στη βιογραφία ενός καλλιτέχνη παρά σε μια μυθοπλασία που μιλάει απλά για τη καλλιτεχνική δημιουργία, σε μια δραματουργία, σε μια τραγωδία αριστοτελική, όπου φυλά όμως για τον ήρωά της καταρχάς και μετά για τους θεατές, τη μίμηση, την περιπέτεια, την αγωνία, τον αγώνα για να παραμείνει κανείς αμφίσημος, ελαττωματικός, με σκοπό την υπέρβαση και τελικά τη κάθαρση. Την ύπαρξη. Όσο υπάρχουν τα ποιήματα του Νερούδα υπήρξε και αυτός, όσο υπήρξαν οι γυναίκες του Νερούδα υπήρξε και αυτός, όσο υπήρξε ο γερουσιαστής Νερούδα, άλλο τόσο υπήρξε και ο νομπελίστας Νερούδα, όσο υπήρξε περιβόητος άλλο τόσο συνυπήρξε και διαβόητος ο Νερούδα, όσο υπήρξε ο Ρικάρδο Νεφταλί Ρέγιες Μπασοάλτο υπήρξε και ο Πάμπλο Νερούδα, όσο υπήρξε ο Πάμπλο Νερούδα, άλλο τόσο υπήρξε και ο Όσκαρ Πελουσονό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου